Khureet Dov anıtı muhtemelen Hunnu İmparatorluğu'nun başkentidir

Hunlar, şimdi Avrasya'da 20'den fazla şehir ve kasaba kurdu. 17'sinin kalıntıları ülkemizin topraklarında ve çoğu araştırılmamış ve hala gizli tutuluyor. Bunun nedeni, arkeologlarımızın geçmişte şehirlerin ve yerleşim yerlerinin anıtlarına fazla dikkat etmemiş olmaları ve ağırlıklı olarak mezar ve gömüler üzerinde çalışmış olmalarıdır. Son yıllarda terk edilmiş şehirler keşfedildi. 

Örneğin Baganuur ilçesinde bulunan antik bir şehrin kalıntıları geçen aydan beri kazıldı. Bilimler Akademisi Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü Tarih ve Arkeoloji Enstitüsünde araştırmacı olan Dr. G. Eregzen ile Khureet Dov adlı bu anıtın Xiongnu Hanedanlığı tarihini nasıl “anlattığını” konuştuk.

-Hunnu Hanedanlığı şehir ve yerleşim yerlerinin anıtlarının çoğu ülkemizde bulundu. Khureet Dov anıtı aralarında ne kadar büyük?

-Şu anda Moğolistan'da bulunan en büyük duvarlı anıt Khureet Dov'dur. Dışarıda toprak duvar var. Ülkemizde bulunan anıtların çoğu çok az incelenmiştir, bu nedenle toplumdaki rolleri, ekonomik önemi ve vatandaşlarının yaşam tarzları belirsizliğini korumaktadır. Kronoloji açısından, Khureet Dov'un ne zaman inşa edildiğini söylemek için henüz çok erken. 

İyi çalışılması gerekiyor. Khureet Dov hakkında konuşmak için, Kherlen Nehri'nin batı kıyısında üst üste yerleştirilmiş beş anıttan bahsetmek gerekir. Beş anıt, Terelj Meydanı, Burkhiin Meydanı, Khureet Dov, Undur Dov ve Gua Dov, 1950'lerde kıdemli bir Moğol arkeolog olan Khudoogiin Perlee tarafından keşfedildi. Kazılar, bunların Xiongnu dönemine ait olduğunu göstermiştir.

O dönemde şehri belirlemek için detaylı bir çalışma yapılmamış ve sunaklar olduğu öne sürülmüştür. 60 yıldan fazla bir süredir çalışılmamıştır.

-Yukarıdaki beş anıtla ilgili çalışmaların yeni başladığı anlamına mı geliyor? Yoksa Khureet Dov'un kazısı bu yıl mı başladı?

-Terelj meydanı ve Gua tepesi daha önce incelenmiştir. Örneğin, 2007 yılında, ortak bir Moğol-Rus araştırma ekibi, Terelj Meydanı'nı kazmaya başladı. 2014-2016 yıllarında yeniden incelendi. 2013-2016 yıllarında Moğol-Kore ortak projesi "Mon Sol" araştırma ekibi güney ucunda yer alan Gua Dov'da üç yıl kazı ve bir yıl jeofizik araştırma yaptı. 

İşi ben yönettim. Bu çalışmaya dayanarak ilk olarak Gua Dov'u bir bina kalıntısı olarak belirledik. Bundan önce, bir şehir olduğu, bir yerleşim yeri değil, bir sunak olduğu varsayılıyordu. Çalışma, kavun tepesinin toprak çitli ve kiremit çatılı büyük bir sarayın kalıntıları olduğunu ortaya çıkardı. Jeofizik araştırmalara dayanarak, dört tarafında aynı büyüklükte kare bir kapı, oldukça büyük bir bina ve ona bitişik küçük bir bina, güneydoğu köşesinde insan yapımı bir gölet vardı.

Anıt, Kherlen Nehri'nin bir kolu olan Tsagaan Aral'da bulunuyor. Bölge çok rüzgarlı ve serindir, bu nedenle yerel bir yaz kampıdır. Kalıntıların özellikle yaz aylarında aristokrat olabileceği düşünülüyor.

-Neyle ilgili beş anıt?

-Şehirler, Kherlen Nehri'nin batı kıyısında bir dizi halinde yer almaktadır. Bu özellik çok ilginç. Aralarındaki mesafe 20-40 km'dir. Arkeologlarımız, Kharkhorin şehri yakınlarındaki kraliyet yaz ve kış saraylarının çeşitli anıtlarını keşfettiler ve inceledi. "Moğolistan'ın büyük krallarının Kharkhorin'de bir şehir inşa ettikleri, ancak orada yaşamadıkları ancak yakınlardaki mevsimlik mevduatlarda yaşadıkları" yönünde haberler var. Bu organizasyon aynı zamanda Xiongnu şehir ve kasabalarının anıtlarında da görülebilir.

Yukarıda bahsedildiği gibi kavun bir yazlık saray olma ihtimali yüksektir. Ancak Terelj Meydanı bir kış sarayı olabilir. Burkhin Meydanı ve Undur Dov'un ilkbahar ve sonbahar sarayları olabileceği tahmin ediliyor. Bu şehirlerin kraliyet sarayları olduğuna dair bir başka kanıt da seramik çatılı yapılardır. O zamanlar sadece yüksek rütbeli soylular seramik çatılı binalar inşa etti. Çünkü seramik çatı çok ağır. 

Bu, yalnızca çok sayıda sütuna sahip büyük binaların bir seramik çatıyı destekleyebileceği anlamına gelir. Bu nedenle, Kherlen Nehri boyunca yer alan beş anıtın, Moğolistan'da bulunan diğer şehir ve yerleşim yerlerinden daha üst düzey insanların yaşadığı bir sarayın kalıntıları olması kuvvetle muhtemeldir.

- Khureet Dov'un rolü nedir?

-Khureet tepesi en büyüğüdür. Üst üste yerleştirilmiş beş anıtın ortasında yer almaktadır. Yani, tıpkı Kharkhorin gibi, o dönemde imparatorluğun başkenti olabileceği varsayıldı. Yakındaki Khust kaynağında, sanayi sitelerinin varlığına tanıklık eden eritme fırınları var. 

Binanın çatısında çeşitli sobalar ve ev kullanımı için çanak çömleklerin yanı sıra işçilerin yaşadığı ev kalıntıları da bulunmaktadır. Ortak bir Moğol-Japon araştırma ekibi 2011'den beri onları inceliyor. Bu, Khureet Dov'un büyük ve merkezi bir şehir olduğunun kanıtlarından biridir.

420 metre uzunluğundaki kare şeklindeki Khureet Dov anıtı, toprak duvarlıdır. Duvarın içinde birçok bina izi var. Dışarıda binanın birkaç kalıntısı var. Yapılan kazıdan hareketle yapı kalıntıları toprağın sıkıştırılması, dışarıya ham tuğlaların serilmesi, kare bir çerçeve oluşturması ve yüksek bir platform yapılmasıyla sıkıştırıldı. Ana binanın dışında çok sayıda sütunlu ve seramik çatılı bir kulübe buldum. 

1970'lerden beri burada bir Rus askeri eğitim sahası kurulmuş ve kapatılmıştır. Bu nedenle anıt ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Askeri eğitim sahası olduğu için ağır hasar görmüş, birçok yerde hendek kazılmış, bazı yerlerde toprak yığınları yapılmıştır. Burkhin Meydanı ve Undur Dov anıtı da ağır hasar gördü. Kapak meydanındaki duvarın yarısı nehre akıyor. Örneğin, Baganuur kömür madenini inşa etmek için Undur Dov'un duvarlarına bir demiryolu inşa edildi.

-Hureet Dov anıtı ne kadar büyük?

-Duvar 420 metrekare. Ancak duvarın dışındaki alanın en az üç kilometre kareyi kaplayacağı tahmin ediliyor. Bu anıt Baganuur ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.

-Kuruluş tarihini belirlediniz mi?

-Öncelikle binaların kiremit kalıntıları sökülerek temizlendi. Çanak çömlek, Xiongnu dönemi olarak bilinen bir dalga modelini tasvir ediyor. Terelj Meydanı, Gua Dov ve Khust kaynaklarında yapılan araştırmalara dayanarak, bu şehirlerin MÖ 2. yüzyılın sonu ile MÖ 1. yüzyılın başlarına tarihlendiği tahmin edilmektedir. Bazı inşaat sütunlarından ahşap kalıntıları tespit edildi ve örneklendi. 

Numuneyi analiz edin ve kesin tarihi belirleyin. Ana saray binasına ek olarak, duvarın dışında özel bir duvarı olan küçük bir yapı bulduk ve kazdık. Bu çalışmanın amacı, özel duvarlı küçük binaların, Khureet Dov'un büyük duvarları ile aynı nesil olup olmadığını belirlemekti. Xiongnu dönemine ait kalıntıların küçük bir binada bulunduğu açıktır, dolayısıyla aynı dönemden kalmaktadır.

-Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü tek başına mı yoksa diğer ülkelerden bilim insanlarıyla işbirliği içinde mi kazı yapıyor?

- Antik tarih bölümümüz, Xiongnu şehir ve endüstri tarihi üzerine temel bir araştırma projesi yürütüyor. Kore Cumhuriyeti Merkez Bölgesel Kültür Mirası Enstitüsü ile işbirliği içinde Khureet Dov anıtının kazıları başladı. Daha önce Bayantsagaan soum, Tuv aimag'daki enstitü ile ortak bir çalışma yaptık. 

Bu sefer üç yıl birlikte çalışacağız. Geçen ay tamamlanan kazılar, ana saray binasının sadece ön köşesini temizledi. Çadır çatılı kulübenin bazı kısımları açığa çıkarıldı.

-Bu yılki kazı ve araştırmanın sonu mu bu?

-Araştırma çalışmalarımız zamanında ve bu yıl 30 gün çalışmayı planlıyoruz. Buna göre, işin ilk aşaması tamamlanmak üzere. Kazılan alan gömülerek ve kazılarak çalışma tamamlanacaktır.

-Finans nereden geldi?

-Kore Cumhuriyeti araştırma fonu sağladı. Yabancı ülkelerde kentsel sel yıllarca sürebilir. Bizim durumumuzda uzun süre çalışma yeteneği sınırlıdır. Sabit araştırma için çok az finansal kaynak vardır. Bir araştırma sınıfının bir kazı süresi 30-45 gündür.

-Şehri görmek kaç yıl mümkün olacak?

-Kent ve yerleşim araştırması çok zaman alır ve sonuç almak için çok geniş bir alanı kazar. Bu nedenle Khureet Dov'un çalışmasının üç yıl içinde tamamlanacağını düşünmüyorum. Tohumlar yıllarca filizlenecek. En az 10 yıllık bir araştırmanın ardından şehrin genel yapısı, tarihi, amacı gibi pek çok şeyin netleşeceğini düşünüyorum.

-Ülkemiz dışında Xiongnu şehir ve yerleşim yerlerinin kalıntıları hangi ülkede bulundu?

-Xiongnu dönemine ait 20'den fazla anıt Buryatia, Khakassia, İç Moğolistan ve Çin'in Shanxi Eyaletinde bulundu. Xiongnu'nun Avrasya'da bıraktığı birçok arkeolojik anıt var. Örneğin Avrasya'da 13-14 bin mezar bulundu. Bunların 12.000'den fazlası ülkemizde.

Şehir ve kasabalar açısından İç Baykal'da Ivolgi, Dureni, Mangirtai, Khakassia'da Abakan, İç Moğolistan'da Ordos'ta Tunwanchen ve Shanxi Eyaletinde Dabaodong gibi ünlü anıtlar var. Elbette çoğu ülkemizde. Xiongnu dönemi şehir ve kasabalarının kalıntıları hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Ayrıca koruma ve turizm ürünleri gibi kültürel üretim düzeyine de çekilmelidir. 

Örneğin, Khureet Dov anıtı Baganuur ilçe merkezinin çok yakınında, ana yola yakın bir yerde bulunuyor. Dolayısıyla araştırma tamamlandıktan sonra Moğolistan'ın doğu bölgesinde bir turizm ürününe dönüştürülebilir.